1.Định nghĩa, khái niệm về chỉ may:
Chỉ may đươc cấu tạo có khả năng kéo căng, biến dạng xoắn trong suốt chu kì sống của sản phẩm. Chức năng cơ bản của chỉ là để tạo hiệu ứng thẩm mĩ và thực hiện nhiệm vụ may ghép các bộ phận chi tiết với nhau.
Theo định nghĩa được đưa ra bởi ASTM thì chỉ may là các sợi mềm dẻo, dễ uốn, đường kính sợi nhỏ, rất đều,… thường được xử lý gia công bề mặt ngoài bằng cách nhuộm, quét dầu,…dùng để may ghép hai hay nhiều miếng vải hoặc vật dụng với nhau thông qua đường may. Nó có thể được đưa ra bởi độ nhẵn, đều, gia công xử lí bề mặt thông qua quá trình hoàn tất để làm cho chỉ có độ bền khi di chuyển qua mắt kim và xuyên qua vải trong quá trình may.
Chỉ may được sử dụng rộng rãi: trong may mặc, túi khí, bàn ghế,…
2.Phân loại chỉ may
Chỉ may là thành phần chính để ráp nối các chi tiết vải tách rời thành sản phẩm may. Chỉ may được làm từ các nguyên liệu khác nhau.Chỉ may có thể được làm từ các loại xơ có nguồn gốc tự nhiên như bông, len, tơ tằm,… nguồn gốc nhân tạo như vixco, PES, PA, PAN,… hay kết hợp cả hai loại nguyên liệu trên. Chỉ may có thể được kéo từ xơ filament đơn hay nhiều xơ filament được xe săn với nhau hoặc tạo dún texture sử dùng may các sản phẩm co giãn lớn như quần áo bơi, quần áo thể thao, bo gấu áo,… tùy vào mục đích sử dụng. Các loại chỉ may khác
nhau cho ta các tính chất riêng biệt khác nhau. Có thể phân loại chỉ may theo nhiều cách sau đây:
2.1. Phân loại chỉ may theo nguyên liệu gia công
Dưới đây là một số loại nguyên liệu phổ biến dùng làm chỉ may và mục đích sử dụng của chúng:
2.2.Phân loại chỉ may theo cấu trúc chỉ: chỉ từ sợi kéo từ xơ cắt ngắn, sợi lõi, sợi filament.
– Chỉ làm từ sợi kéo từ xơ cắt ngắn gồm các xơ cắt ngắn: Có thể dùng nhiều loại xơ nhưng xơ phổ biến nhất là PES. Hai tới sáu sợi đơn được xe lại với nhau. Chỉ từ sợi kéo sợi xơ ngắn bền, có độ đàn hồi và độ bền mài mòn tốt. Chỉ làm từ sợi lõi xơ cắt ngắn gồm có sợi
filament polyeste hoặc nilon được bao quanh bới xơ cắt ngắn thường là bông và polyeste. Chỉ từ sợi lõi có độ vặn đường may ít hơn và đường may ít nhăn hơn chỉ làm từ sợi xơ ngắn khi mà kim đi xuyên qua vải.
-Sợi lõi: Được bọc bông cung cấp độ bền và tính dễ chịu. Ngoài ra chỉ từ sợi lõi sử dụng bông là lý tưởng cho quần áo 100% được nhuộm. Chỉ từ sợi lõi có khả năng may tốt hơn chỉ từ xơ cắt ngắn. Điển hình là chỉ từ sợi lõi so độ bền cao hơn chỉ từ sợi cắt ngắn có cùng kích thước. Ngoài ra độ săn so thể bị tở bớt ra khỏi sợi kéo từ xơ cắt ngắn trong quá trình may làm cho chỉ kém bền hơn.
-Chỉ filament: có thể là filament đơn hoặc multifilament.
+ Chỉ filament đơn: gồm chỉ một sợi filament nylon tương tự như đầu dây câu. Các chỉ này không dễ nhìn thấy trong hàng may mặc có màu sắc bất kỳ do có màu trong suốt. Sử dụng sợi này giảm thời gian dự trữ chỉ tới mức thấp nhất và giảm không gian bảo quản cần thiết. Chỉ monofilament rất bền cho nhiều loại vải. Nó có độ bền mài mòn cao, cứng và rất trơn làm cho nó khó xử lý. Khi chỉ này bị đứt nó nhanh chóng tuột mũi ra và đầu chỉ có thể kích thích da người mặc.Do vậy nó chỉ dùng cho quần áo giá rẻ và hay dùng cho các đường may viền.
+ Chỉ multifilament: gồm nhiều sợi filament đơn được xe lại với nhau. Các filament cũng có thể được dính lại với nhau để hình thành sợi dính kết. Loại chỉ này thường sử dụng trong hàng bọc nội thất và sản phẩm giày là các sản phẩm yêu cầu độ bền cao. Chỉ multifilament có thể được tạo dún để làm cho chúng có vẻ ngoài và cảm giác giống hơn với sợi từ xơ cắt ngắn. Tạo dún làm cho chỉ thêm khả năng che phủ, giãn và làm cho người mặc thấy thêm dễ chịu và phù hợp với vải
dệt kim. Đồng thời làm cho chỉ ít tuột mũi hơn so với chỉ không tạo dún. Cả chỉ được tạo dún và không tạo dún dễ bị xoắn kiến trong qua trình may và mặc hơn là chỉ từ xơ cắt ngắn hay chỉ từ sợi lõi.
2.3. Phân loại chỉ may theo chức năng hoàn tất
Tùy theo sản phẩm may có chức năng khác nhau mà sử dụng cho chống cháy, chống mốc, chống thấm nước, chống cắt, chỉ chống tia UV, chỉ chống tia phóng xạ, chỉ từ tính, chỉ nhiễu xạ rada,…
3.Yêu cầu về tính chất của chỉ may
3.1. Yêu cầu đối với chỉ may
Chỉ may cần trượt nhẹ nhàng, trơn tru qua mắt kim rất nhỏ và qua các lớp vài mong trong quá trình may gia công để tạo ra đường may mong muốn một cách hiệu quả nhất nên cần đáp ứng một số yêu cầu sau:
-Yêu cầu cao về khả năng may
-Yêu cầu về tình bền lâu, tính ổn định cả về kích thước và màu sắc
-Yêu cầu về giá thành tương ứng với đường may mong muốn, thiết kế
-Yêu cầu về tính thẩm mỹ đường may
3.2 Các tính chất của chỉ may
Các tính chất quan trọng nhất của chỉ may liên quan đến chất lượng, công năng, khả năng may là màu chỉ, độ bền, độ đồng đều, loại xơ, chất xử lý hoàn tất, cỡ chỉ, độ săn, độ co, độ đàn hồi, độ dãn dài và cấu trúc.
– Màu chỉ: Màu chỉ tác động đến chất lượng. Màu,ánh màu và độ bóng tất cả đều nên được xem xét. Hàng may mặc chất lượng cao nhất sử dụng màu của chỉ hợp với màu chủ đạo của vải. Để hợp màu tốt nhất của vải thường màu chỉ hơi sẫm hơn màu của vải. Việc nhuộm màu chỉ rất quan trọng phải bền màu với ánh sáng và giặt. Nếu chỉ nhuộm bạc màu theo thời gian, ngoại quan của quần áo bị ảnh hưởng xấu. Chỉ không được chạy màu hoặc mòn trên vải.
– Độ bền của chỉ: Độ bền là quan trọng đối với độ bền lâu của mũi may và đường may. Đứt chỉ liên tục do chỉ kém bền trong quá trình may quần áo có thể làm hỏng kế hoạch sản xuất và dẫn đến đường may chất bền; tuy nhiên chỉ bền lại không phải luôn luôn là điều tốt.
+Độ bền đứt cao (lớn hơn 30cN/tex): Thông thường chỉ may cần bền hơn vải để không bị đứt khi may, giặt và sử dụng.
+Độ bền mài mòn, uốn, nén, xoắn, ma sát trên máy may tốc độ cao với các loại ứng suất và biến dạng lặp đi lặp lại với tấn suất cao trên chỉ may làm giảm đáng kể các tính năng và độ bền của chỉ sau khi may. Tốc độ máy may, chế độ cài đặt máy và chỉ may quyết định đến các ứng suất và biến dạng trên chỉ may.
+Độ bền màu: là khả năng giữ màu của chỉ khi giặt, ánh sáng, mồ hôi, hóa chất, là ủi,…
– Độ đều của chỉ : Yêu cầu chỉ may cần có độ đều cao, mềm mại không có lỗi , không xù lông, không xoắn kiến, không có nút không gút, không vón cục,…. đảm bảo chỉ có thể đi qua các bộ phận công tác trên máy may một cách dễ dàng. Các đoạn chỉ to không thể tự do đi qua các bộ phận tiếp xúc với chỉ của máy may có thể dẫn tới đứt chỉ trong khi may. Các đoạn chỉ mỏng có thể kém bền và gây ra đứt chỉ trong khi may hoặc trong khi mặc.
– Cỡ chỉ: Các loại vải nặng yêu cầu chỉ to hơn, vải nhẹ hơn yêu cầu chỉ mảnh hơn do chỉ càng to thì càng bền. Các loại chỉ to hơn bị mài mòn do diện tích tiếp xúc lớn hơn. Chỉ to cũng gây ra hiện tượng nhảy mũi. Do kim xuyên vào vải chỉ làm thay đỏi vị trí của sợi gần lỗ kim, Nếu chỉ quá to sự dịch chuyển này có thể gây ra nhảy mũi. Mật độ vải càng cao và chỉ càng to thì cơ hội cho nhả mũi kim may do dịch chuyển càng lớn. Để giảm hiện tượng này cần chọn chỉ mảnh nhất có thể.
– Độ săn chỉ: Hầu hết chỉ thường có hướng xoắn Z. Cách xe sợi ảnh hưởng đến độ ổn định của chỉ.Độ săn là quan trọng. Độ săn quá lớn làm cho chỉ bị xoắn kiến dẫn đến chỉ bị xoắn vòng, vòng chỉ kim nghiêng ra xa cơ cấu móc vòng chỉ trong quá trình may dẫn đến mũi may bị nhảy hoặc tạo mũi may xấu. Độ săn quá ít sẽ ảnh hưởng xấu đến độ bền của chỉ.
– Độ co chỉ: Độ co là đại lượng mà chi co lại dưới tác động của giặt hoặc làm nóng. Độ co của chỉ may nên tương hợp với độ co vải. Nếu chỉ may có độ co cao hơn độ co của vải thì đường may có thể bị nhăn khi tiếp xúc với nước và nhiệt.
– Độ đàn hồi và giãn dài của chỉ: Cả hai tính chất đều quan trong vì nó đánh giá độ giãn của đường may
+ Độ đàn hồi: là lượng mà chỉ sẽ hồi phục lại tới chiều dài ban đầu sau khi được kéo giãn ra một lượng nhất định. Độ đàn hồi đặc biệt quan trọng trong vải dệt kim co giãn do chỉ cần có độ đàn hồi lẫn ổn định cao. Độ đàn hồi của chỉ kém sẽ dẫn đến các mũi may lỏng và làm cho đường may nhăn hoạc có độ che phủ không cao. Chỉ không ổn định có thể giãn dài và hồi phục quá nhiều tạo ra đường may nhăn tương tự về nhăn đường may của độ co.
+ Độ giãn dài: là lượng mà chỉ có thể giãn ra cho tới khi nó đạt tới điểm đứtchung chỉ may cần có đầy đủ mọi tính chất đàm bảo tạo ra đừơng may có độ bền, độ ổn định, độ đều, độ co giãn đàn hồi và độ ổn định cả về kích thước và màu sắc phù hợp với vải và tính thẩm mỹ trong qua trình may, sau khi may và trong suốt quá trình sử dụng.
